خلر به اسامی بومی سنگینک، گینه، قنه، لرگه و ململی در ایران شناخته شده و به دلایل متعدد از جمله برخورداری از رشد سریع، تحمل به خشکی و شرایط غرقابی، سرما، آفات، تنش‌های زنده و غیرزنده، پتانسیل بالای تثبیت بیولوژیکی نیتروژن و همچنین عملکرد دانه و علوفه کافی، در بیشتر مناطق دنیا مورد توجه قرار گرفته است.
وسعت دامنه تحمل اکولوژیک خلر، به آن اجازه رشد قابل اطمینان را در سطوح غیر فعال برای سایر دانه های لگوم فراهم می آورد. امروزه این گیاه به طور نسبتا وسیعی در مناطقی از آسیا به خصوص کشورهای (بنگلادش، هندوستان، نپال، پاکستان) جنوب اروپا، شمال افریقا و در سطح نسبتا محدودی از کشورهای امریکا، استرالیا و جنوب افریقا کشت می‌گردد.
خلر گیاهی است یکساله از خانواده بقولات که در شرایط نامناسب به خوبی رشد و نمو می نماید. دارای ساقه های خوابیده یا پیچنده و ضعیف، با طول زیاد می باشد که دارای برگهای نسبتا بزرگی هستند و ارقامی از آن وجود دارد که دارای ساقه ضخیم تر و بالارونده می باشند.
ارتفاع ساقه ۵۰-۲۰۰ سانتیمتر و بیشتر در نقاط مرطوب و در پائیز کشت می شود.
خلر دارای برگهایی با یک جفت برگچه بلند و باریک بوده که در انتها به پیچک منتهی می شود و تمام گیاه پوشیده از کرک است كه با توجه به كوتاه بودن طول دوره رشد و نمو و امكان كشت آنها در زمان های مختلف، می توان آنها را بعد از برداشت گندم ،جو و كلزا در شمال غرب كشور و استان های مركزی جهت كشت دوم (كشت تابستانه) و تولید علوفه و كود سبز مورد استفاده قرارداد.
این گیاه در مقایسه با شبدر، یونجه، اسپرس و سایر گیاهان علوفه ای ارزش غذایی یكسانی داشته و پروتئین آنها با توجه به مرحله ای از رشد كه برداشت می شوند بین ۱۲ تا ۲۰ درصد متغیر می باشد. به جهت اهمیتی كه این گیاهان در میان گیاهان علوفه ای از نظر تغذیه دام، كاشت در اراضی كم بازده، مقاومت به سرما و كم آبی و همچنین نقشی كه در حاصلخیزی خاك دارند، به صورت چند منظوره مورد استفاده قرار می گیرند.
این گیاه را می توان در اكثر شرایط آب و هوایی به صورت دیم و آبی كشت نمود ولی بهترین شرایط آب و هوایی برای رشد خلر و مناطق معتدل و معتدل سرد می باشد. گونه های مناسب این گیاه را می توان تقریبا در همه فصول سال به صورت كشت بهاره ، تابستانه ، پائیزه وهمچنین به صورت خالص ومخلوط با چاودار ،جو و یولاف و تریتیکاله كشت.
خلر گیاهی است تلخ مزه دارای گلو کوزیدهایی که برای نشخوار کنندگان و خوک بی ضرر اما گل کرده آن برای اسب ایجاد اختلال می کند.
خلر از شبدر قرمز غنی تر ولی به اندازه آن خوشخوراک نیست. درصد پروتئین آن بالا است اما ترکیب سمی به نام نئوروتوکسین در تمام قسمتهای گیاه وجود دارد که بیشترین مقدار آن در جنین لپه ها و پوشش بذر دیده می شود و موجب ایجاد بیماری به نام لاتیریسم می گردد.
بهترین روش مصرف خلر بهمراه با جو و یو لاف و سایر گیاهان انرژی دار است چون خلر دارای پروتئین زیادی است. ارزش غذایی هر تن خلر که بهتر است قبل از دانه بستن مصرف شود، معادل۷۵۰ کیلو گرم علوفه یونجه است.
خلر بیشتر برای چرا و علوفه خشک و پوشش سطح زمین مورد کشت و کار قرار می گیرد.
خلر مانند اغلب نباتات لگومینوزه در اصلاح ساختمان خاک کمک کرده و به عنوان کود سبز کاشته می شود. از این گیاه در ایران یک نوع برای تهیه ی دانه و علوفه کشت می شود. اما در آمریکا انواع خلر را در مخلوط با یولاف برای تهیه علوفه کشت می نمایند. در صورت احداث چراگاه خلر، باید در مورد مسمومیت احشام دقت کافی نمود. خلر را نباید در موقع به گل نشستن و یا ابتدای رسیدن مورد چرا قرار داد چون تولید اختلالات زیادی در سلامتی دام می نماید. علوفه خشک آن نیز نباید حاوی بذر باشد زیرا تولید مسمومیت می کند.
میزان آب مورد نیاز خلر در زراعت آبی بسته به شرایط آب وهوایی، زمان كشت، بافت خاك به ویژه هدف كشت (علوفه ، دانه) تفاوت دارد.
زراعت پائیزه خلر و ماشك نسبت به كشت بهاره ۳-۲ نوبت آبیاری كمتری نیاز دارد. تعداد دفعات آبیاری در كشت تابستانه بین ۵-۴ نوبت بوده و فاصله آبیاری بسته به خاك های مختلف و شرایط آب وهوایی بین ۲۰-۱۰ روز متفاوت میباشد
کشت آن اغلب در اوایل پاییز و در موقع شروع بارندگی های پاییزی است. سازگاری زیادی به شرایط و عوامل نا مساعد محیطی دارد و بیشتر در مناطق گرمسیر کشت می شود. خلر را با سایر نباتات علوفه ای به صورت در هم می کارند. با توجه به اینکه گیاه دارای ساقه های ضعیف و طویل است به علت ورس عمل برداشت دچار اشکال می شود. ولی در کشت درهم همراه با گیاهانی چون جو و حتی شنبلیله، این گیاهان حالت قیم برای آن داشته و از خوابیدن آن جلوگیری می کند. به این ترتیب برداشت آن هم ساده تر می شود. به طور کلی خلر گیاهی است زمستانه که به خشکی بسیار مقاوم بوده و در خاکهای نا مطلوب برای دیگر گیاهان به خوبی رشد می کند. این گیاه به ماندابی هم مقاوم است.
برای دستیابی به عملکرد مناسب در امر زراعت باید از مقدار لازم کود شیمیایی استفاده کرد. استفاده از کود ازت زیاد به علت تثبیت ازت هوا توسط باکتری های همزیست با خلر ضروری نمی باشد ،مگر در مناطقی که باکتری های مورد نظر در خاک وجود نداشته باشد.در صورت لزوم جهت استقرار بهتر گیاه و افزایش عملکردمصرف ۵۰ تا۱۰۰ کیلوگرم در هکتار به عنوان شروع کافی است.
بذر خلر را می توان به صورت دست پاش ، به وسیله بذر افشان یا بذر کار ردیف کار گندم آبی و دیم کشت نمود. در صورت کشت دست پاش یا استفاده از بذر افشان ، بذرها توسط دیسک به زیر خاک منتقل می شوند و در صورت استفاده از ردیفکار با توجه به بافت خاک ، بذرها بین ۴ تا ۶ سانتی متر زیر خاک قرار داده می شوند. میزان بذرلازم با توجه به گونه شرایط کشت و وزن صد دانه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم برای خلر متغیر است. میزان تراکم بسته به هدف تولید بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ دانه در متر مربع توصیه می شود. چنانچه هدف از زراعت تولید کود سبز علوفه باشد ، تراکم بذر بیشتر در نظر گرفته می شود.
