توجه: قیمت درج شده در این صفحه به روز نیست، جهت اطلاع از قیمت روز تماس بگیرید
نام علمی نخود علوفه ای: Pisum arvense L
درصد خلوص بذر نخود علوفه ای:
درصد قوه نامیه بذر نخود علوفه ای:
وزن هزار دانه بذر نخود علوفه ای:
گیاه‌شناسی و خصوصيات مورفولوژيكي:
نخود علوفه‌ای به جنس Pisum از راسته Fabales، تیره‌ی Leguminosae و طايفه Vicia متعلق می‌باشد. نخود علوفه‌ای گياهي است خودگشن، یک‌ساله، داراي ساقه‌های باريك و بالارونده، كه ارتفاع آن بسته به شرايط كشت ( آبي و ديم ) و نوع گونه و واريته از 200 –50 سانتی‌متر متفاوت است. ساقه‌های نازك و ترد اين گياه براي بالا رفتن نياز به قيم دارد. برگ‌های مركب اين گياه داراي يك تا پنج برگچه بوده و در انتها به پیچک‌های شاخک‌دار منتهي می‌شوند. پیچک‌ها نقش مهمي را در اتصال اين گياه به گياهان قيم ( جو، گندم، يولاف، تريتيكاله و چاودار ) ايفا می‌نمایند. گل‌ها به‌صورت انفـــرادي يادوتایی در محور برگ‌ها قرارگرفته و رنگ آن در گونه‌های مختلف از سفيد، صورتي، بنفش و گاهي ارغواني متفاوت می‌باشند. هر گل از پنج كاسبرگ لوله‌ای تشکیل‌شده و درون آن پنج عدد گلبرگ كه به شکل‌های مختلف ديده میشود، وجود دارد. اولين گلبرگ كه بزرگ‌ترین آن‌ها می‌باشد، درفش ناميده میشود. دو عدد از گلبرگ‌ها بال و دو گلبرگ ديگر ناو ناميده می‌شوند. گلبرگ‌ها پرچم‌ها و مادگي را در ميان می‌گیرند. تعداد پرچم‌ها در هر گل 10 عدد می‌باشد كه 9 عدد آن‌ها به‌هم‌پیوسته و يك عدد آزاد می‌باشد. تخمدان داراي يك مادگي خميده است و از چهار الي ده تخمك تشکیل‌شده است.
مزرعه نخود علوفه ای
طول دوره‌ی گل‌دهی نخود علوفه ای:
اين گياه 35 - 30 روز می‌باشد. ميانگين طول و عرض غلافنخود علوفه‌ای در شرايط آبي به ترتيب 5/42 و 7 میلی‌متر بوده كه به‌طور متوسط هر غلاف تعداد 7 - 3 دانه را در خود جاي می‌دهد. طول دوره‌ی رويشي اين گياه باهدف توليد علوفه ( برداشت در مرحله پنجاه‌درصد گلدهي) 65 – 55 روز و باهدف توليد دانه ( برداشت در زمان رسيدن دانه ) از 120-110 روز با توجه به شرايط آب و هوايي متفاوت می‌باشد.
بذور اين گياه كروي بوده و رنگ آن با توجه نوع گونه و ارقام اصلاح‌شده از سياه متمايل به خاكستري تا قهوه‌ای و كرمي متغيراست. دامنه‌ی تغييرات وزن صد دانه‌ی آن از 10/3 - 8/5 گرم متفاوت می‌باشد.
درجه تحمل اين گياه به سرما كمتر از بقولات علوفه‌ای خلر، ماشك گل خوشه‌ای و مجاري بوده و تا 12 - درجه سانتي پایه را در پاييز تحمل می‌نماید.
اين گياه در خاک‌های شني – رسي و رسي - شني بيشترين محصول را توليد می‌نماید. اسیدیته مناسب خاك براي رشد اين گياه 7/5 – 6 گزارش‌شده است.
منشأ و توزيع جغرافيايي نخود علوفه‌ای:
نخود علوفه‌ای يكي از قدیمی‌ترین نباتاتي است كه حدود 8000 سال قبل از ميلاد مسيح در مزارع چين مشاهده گرديده است. موطن اصلي Pisum آسياي مركزي و اوراسيا می‌باشد. مديترانه غربي به‌عنوان دومين منشأ اين گياه موردقبول واقع‌شده است. پراكندگي اين گياهان در جهان، قابل‌توجه بوده و کشورهای روسيه، اكراين، آذربايجان، چين، ژاپن، هندوستان، مجارستان، يوگسلاوي، تركيه، سوريه، ايران، يونان، ايتاليا، فرانسه، اسپانيا، قبرس، پاكسـتان، كانادا و كشورهاي حوزه درياي مديترانه با ميانگين بارندگي 550-350 میلی‌متر از مناطق كشت اين گياه بشمار می‌آیند.
قدمت و سابقه كشت نخود علوفه‌ای در ايران 120-100 تخمين زده میشود. نخود علوفه‌ای بانام‌های محلي (گرگرو) در استان‌های اصفهان، مركزي و همدان، (هولكه) در استان آذربايجان شرقي، (حلر) در استان آذربايجان غربي شــــناخته میشود. اگرچه آمار رسمي از سطح زیر کشت اين گياهـان در بيشـتر كـشورها در دسـترس نیست، ولي در سال‌های اخير با توجه به افزايش هزينه تهيه کودهای شيميايي و هم‌چنین آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشي از مصرف بی‌رویه‌ی کودهای شيميايي، توجه زيادي به كشت اين گياهان مبذول می‌گردد.
زمان كاشت نخود علوفه ای:
نخود علوفه‌ای را می‌توان در همه فصول كشت كرد. عوامل چندي در تعيين زمان كشت مؤثر بوده كه کشاورزان با توجه به شرايط و هدف از كشت (دانه، علوفه) نسبت به آن عمل می‌کنند. كشت بهاره و انتظار اين گياه در شرايط آبي و كم آبياري مناطق سرد كشور، با اهداف توليد دانه، علوفه و كود سبز انجام می‌گیرد. براي استفاده بهتر از بارندگی‌های مؤثر در بهار، ضروري است كشت بهاره در اين مناطق در اولين فرصت ممكن به‌محض گاو رو شدن زمين در نيمه اول فروردین‌ماه صورت گيرد. در شرايط ديم مناطق سرد، كشت انتظاري اين گياه به دليل عملكرد علوفه و دانه، به كشت بهاره‌ی آن ترجيح داده میشود.
كشت پاييزه نخود علوفه‌ای
در مناطق معتدل سرد هم‌زمان با كشت گندم و جو و در نيمه اول لغايت نيمه دوم آبان ماه انجام می‌گیرد. در صورت كشت پاييزه می‌توان اين گياه را به‌صورت كود سبز، علوفه و دانه برداشت نموده و مورداستفاده قرارداد. در حال حاضر كشت پائيزه نخود علوفه‌ای در منطقه الموت استان قزوين باهدف توليد علوفه و كود سبز در تناوب با برنج، مورد استقبال كشاورزان قرارگرفته است.
كوتاه بودن طول مدت رشد و نمو اين گياه تا مرحله 50 درصد گلدهي ( 70 - 60 روز ) يكي از ویژگی‌هایی است كه اين گياه را قادر می‌سازد به‌عنوان كشت دوم بعد از برداشت گياهاني نظیر گندم، جو و کلزا در مناطق شمال غرب كشور و استان‌های مركزي مورداستفاده قرارداد. در صورت كشت تابستاني اين گياه در مناطق سرد به دليل محدوديت شرايط اقليمي، امكان توليد دانه مقدور نبوده و علوفه حاصل از زراعت اين گياه در مرحله 50% گل‌دهی ( اواخر مهرماه ) به صور چراي مستقيم دام، علوفه‌تر، علوفه خشك و يا به‌عنوان كود سبز مورداستفاده قرار می‌گیرد. در بعضي از سال‌ها كه به علت شرايط ناسازگار محيطي از قبيل تگرگ، سرماي ديررس بهاره و يخبندان، زراعت‌های اصلي بهاره نظير لوبيا، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، ذرت، آفتابگردان و خيار در مناطق سرد كشور، دچار یخ‌زدگی میشود، به لحاظ محدوديت زماني ازنظر طول دوره رويشي ديگر امكان تجديد كشت اين گياهان مقدور نبوده و کشت گياه نخود علوفه‌ای در فضاهاي خالي موجود می‌تواند بخشي از خسارت وارده را جبران نمايد. هدف اصلي دركشت تابستانه (كشت دوم)توليد علوفه و كود سبز است.
عامل مؤثر و مهم درکشت و توليد نخود علوفه‌ای در مناطق سرد،
زمان كشت گياه می‌باشد. تأخیر طولاني در برداشت غلات و يا تأخیر درکشت تابستانه نخود علوفه‌ای، عملكرد علوفه‌تر و ماده خشك اين گياه راتحت تأثیر قرار داده و آن را كاهش می‌دهد. براي دستيابي به عملكرد ماده خشك مطلوب اين گياه، ضروري است عمليات تهيه زمين و كشت در اولين فرصت ممكن پس از برداشت گندم و جو بدون وقفه انجام شود. در تحقیقات انجام‌شده در ايستگاه تحقيقات خيرآباد استان زنجان، بيشترين عملكرد علوفه‌تر ( 24 تن در هكتار ) و ماده خشك ( 4/6 تن در هكتار ) از كشت نخود علوفه‌ای در نيمه دوم تيرماه (20) تير توليد شد.
ميزان بذر در واحد سطح، عمق كاشت و نحوه كاشت نخود علوفه ای:
بذور نخود علوفه‌ای را می‌توان به روش دست پاش و يا با استفاده از بذرافشان سانتريفوژ، ردیف‌کار گندم آبي و ديم و ردیف‌کار لوبيا كشت نمود. در صورت استفاده از بذرافشان، بذور توسط ديسك با خاك مخلوط می‌گردد. آماده كردن زمين جهت كشت بهاره و پاييزه نخود علوفه‌ای، مشابه عمليات تهيه زمين براي گندم و جو می‌باشد. نخود علوفه‌ای را می‌توان بدون انجام شخم و عمليات خاک‌ورزی با استفاده از عميق كار گندم ديم، ردیف‌کار گندم آبي و يا ردیف‌کار لوبيا در داخل بقاياي كلش گندم و جو كشت نمود. عمق كاشت با توجه به‌اندازه بذر و بافت خاك از سه تا پنج سانتی‌متر متفاوت می‌باشد. ميزان بذر با توجه بهبستر خاك تهیه‌شده، كشت به‌موقع، كشت دیرهنگام و وزن صد دانه، از 150 تا 125 كيلوگرم در هكتار متفاوت است. تراكم بوته در واحد سطح بسته به اهداف توليد از 200 تا 150 دانه در مترمربع متغير می‌باشد. چنانچه هدف از زراعت اين گياه، تولـيد علوفه باشـد ميـزان تراكم ( 200 دانه در مترمـربع ) و باهدف توليد دانه، تراكم 150 دانه در مترمربع مناسب می‌باشد. در نتايج تحقيقات انجام‌شده در ایستگاه‌های تحقيقاتي خيرآباد و خدابنده‌ی استان زنجان، با افزايش تراكم دانه از 160 به 200 دانه در مترمربع، اختلاف معنی‌داری در عملكرد علوفه‌ی تر و ماده‌ی خشك اين گياه مشاهده نگرديد.
بررسی‌های ميداني و نتايج تحقيقات انجام‌شده در استان‌های مركزي و شمال غرب کشور گویای موفقيت كشت دوم اين گياه با ميانگين توليد 25 - 15 تن در هكتار علوفه‌تر، 5 - 3 تن در هكتار علوفه خشك، 120-85 كيلوگرم در هكتار عملكرد نيتروژن و 850-530 كيلوگرم در هكتار پروتئين خام است.
كود های مورد نیاز برای کشت نخود علوفه ای:
مقدار كودهاي موردنیاز در زراعت نخود علوفه‌ای با توجه به خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك و زراعت قبلي متفاوت می‌باشد. ترجیحاً لازم است ميزان كود مصرفي بر اساس آزمون خاك تعيين شود. براي صرفه‌جویی در وقت و کاهش هزینه‌های كاشت، بذور نخود علوفه‌ای با 100-50 كيلوگرم فسفات آمونيم و 100-50 كيلوگرم سولفات پتاسيم به‌طور كامل مخلوط شده، سپس به‌وسیله ردیف‌کار گندم آبي و يا ردیف‌کار گندم ديم كشت میشود. به علت تثبيتنيتروژن هوا توسط باکتری‌های همزيست با نخود علوفه‌ای، استفاده از كود نيتروژن زياد، ضروري نیست. در مناطقي ك ه باكتري همزيست باریشه اين گياه در خاك موجود نیست، مایه‌کوبی بذور اين گياه با باكتري ريزوبيوم مفيد خواهد بود. تحقيقات ميداني نشـــــان می‌دهد كه باکتری‌های همزيست باریشه اين گياهان در اغلب خاک‌های مناطق سرد و معتدل سرد كشور وجود دارد. تعداد گره‌های تثبیت‌کننده‌ی نيتروژن در شرايط آبي بيشتر از ديم می‌باشد. در صورت لزوم جهت رشد سريع و افزايش عملكرد علوفه، در اوايل فصل بهار ( نيمه دوم فروردين ) مصرف 50 كيلوگرم در هكتار كود اوره كافي است. اين گياه به دليل داشتنِ ریشه‌های عميق ( 70 تا 100 سانتی‌متر ) به‌راحتی از باقی‌مانده كودهاي مصرفي در زراعت قبلي (گندم و جو) استفاده نموده و از آلودگي آب‌های زيرزميني جلوگيري می‌نمایند. در صورت كشت پاییزه‌ی اين گياه باهدف توليد دانه، مصرف مقدار 150 تا 100 كيلوگرم كود فسفات آمونيم، هم‌زمان با كاشت توصيه میشود.
آبياري نخود علوفه ای به چه صورت انجام میشود:
نخود علوفه‌ای متحمل به خشكي بوده و نياز آبي كمتري دارد. ميزان آب موردنیاز نخود علوفه‌ای در زراعت آبي، بسته به شرايط آب و هوايي، زمان كشت، بافت خاك و به‌ویژه هدف از كشت (علوفه، دانه) متفاوت است. تعداد دفعات آبياري در زراعت بهاره‌ی نخود علوفه‌ای باهدف توليد دانه دو نوبت بيشتر از توليد علوفه می‌باشد. تعداد دفعات آبياري اين گياه در شرايط كشت بهاره و تابستاني و باهدف توليد علوفه از 5-3 نوبت با توجه به شرايط آب و هوايي متغير است. فواصل آبياري، بسته به بافت خاك از 10 تا 20 روز متفاوت می‌باشد. زراعت اين گياه در اراضي كم آب و مناطقي كه از آب مطمئن برخوردار نيستند، با يك يا دو نوبت آبياري در افزايش عملكرد علوفه‌تر و ماده خشك اين گياه بسيار مؤثر می‌باشد. در شرايط كشت پاييزه اين گياه در مناطق معتدل كه هم‌زمان با كشت گندم و جو صورت می‌گیرد، انجام يك نوبت آبياري براي استقرار مطلوب اين گياه ضروري است. در اين مناطق به دليل نزولات جوي در پاييز و اوايل بهار سال بعد، نيازي به آبياري نبوده و پس از توقف بارندگی‌های بهاره، با دو نوبت آبياري 20 – 15 تن علوفه‌تر از اين گياه حاصل میشود.
عمليات برداشت نخود علوفه ای چگونه انجام میشود:
زمان برداشتنخود علوفه‌ای، با توجه به نوع و هدف استفاده از محصول تغيير می‌کند. مناسب‌ترین زمـان برداشـت براي توليد علـوفه، مرحله‌ی رشـد 50 درصدگل‌دهی می‌باشد. اين مرحله‌ی رشد، مصادف بازمانی است كه غلاف‌های پائيني تشكيل و نیمه‌پر شده و گياه گل‌دار است. دركشت مخلوطاين گياه با جو، مرحله‌ی 50 درصد گل‌دهی هم‌زمان با مرحله‌ی شيري و ابتدايِ خميري شدن دانه جو می‌باشد. برداشت به‌وسیله‌ی داس، داس بلند و يا توسط دروگر غلات انجام می‌گیرد. براي كاهش رطوبت اضافي و جلوگيري از پوسيدگي علوفه‌ی برداشت‌شده، آن را در معرض هواي آزاد قرار داده و بعد از كاهش رطوبت علوفه، بسته‌بندی می‌کنند. نظر به اينكه زمان برداشت اين گياه در شرايط كشت بهاره در مناطق سرد با توجه به شرايط آب و هوايي و زمان كشت، از اواخر ارديبهشت تا دهه‌ی اول خردادماه تغيير می‌کند، بنابراينامكان كشت آن در تناوب با كشت بهاره‌ی سبزي و صيفي امکان‌پذیر است. به‌گونه‌ای كه بعد از برداشت اين گياه، می‌توان محصولات سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، ارقام زودرس و میان‌رس لوبيا، خيار و كلم را كشت نمود. زمان برداشت باهدف توليد دانه، موقعی است كه گياه کاملاً رسيده و زرد شده و غلاف‌های پائيني، نزديك به باز شدن باشند. می‌توان زمان برداشت را تا رسيدن 80 درصد غلاف‌ها به تأخير انداخت.
براي بذرگیری از علوفه خشك برداشت‌شده می‌توان به‌وسیله خرمن‌کوب، كاه را از دانه جدا و جمع‌آوری كرد. عملكرد دانه اين گياه در شرايط كشت ديم و آبي 350 الي 2500 كيلوگرم در هكتار می‌باشد.
كشت مخلوط نخود علوفه ای چگونه انجام میشود:
كشت مخلوط نخود علوفه‌ای و غلات، روشي متداول در كشاورزي سنتی و پيشرفته به شمار می‌آید. پايداري توليد، استفاده مطلوب از منابع در دسترس، توليد علوفه‌ی باکیفیت و افزايش بهره‌وری از مزاياي كشت مخلوط نخود علوفه‌ای و غلات دانه‌ریز به شمار می‌آیند. ازآنجایی که نخود علوفه‌ای داراي ساقه‌های ضعيف، ترد و شكننده می‌باشد، بدين لحاظ كشـت مخلوط آن با غـلات دانه‌ریز بسيار مفيد بوده و از خوابيدگي (ورس ) آن‌ها جلوگيري می‌نماید. كشت مخلوط نخود علوفه‌ای با جو، يولاف، گندم، چاودار و تريتيكاله ضمن حفاظت فيزيكي بوته‌ها از خطر خوابيدگي در كنترل رشد علف‌های هرز، كاهش زمان رسيدگي، سهولت برداشت و افزايش عملكرد علوفه و دانه مؤثر می‌باشد.
در کشت مخلوط درهم نخود علوفه‌ای با غلات دانه‌ریز، بذور اين گياهان بدون در نظر گرفـتن آرايـش رديـفي خاصي هم‌زمان در يك قطعه زمين كاشـته می‌شوند. در اين نظام كشت، گياهان مخلوط با يكديگر رشد كرده و برداشت نيز هم‌زمان صورت می‌گیرد. استفاده بهتر از منابع موجود ( زمين، نيروي كار، آب و عناصر غـذايي ) و كاهـش خسـارت آفـات و بیماری‌های گيـــــاهي از ديگر مزاياي اين نوع كشت به شمار می‌آیند.
مطالعات انجام‌شده در ایستگاه‌های تحقيقات ديم خدابنده‌ی استان زنجان، ديم مراغه، مزرعه تحقيقاتي ديم ديلمان استان گيلان، هم‌چنین ايستگاه تحقيقاتي خيرآباد زنجان در شرايط آبي، نشان داد كه كشت مخلوط نخود علوفه‌ای با جو، به كشت خالص اين گياه ترجيح دارد. در اين مطالعات بيشترينمقادير عملكرد ماده خشك، پروتئين خام از نسبت كشت 75% جو + 25% بقولات علوفه‌ای حاصل شد.
نتايج نشان داد كه به دليل بالا بودن ميزان بارندگي و پراكنش مطلوب آن در ماه‌های بهار سال‌های زراعي 90 - 1389 و 89 – 1388 ميزان عملكرد علوفه‌تر و ماده خشك نخود علوفه‌ای به ميزان قابل‌ملاحظه‌ای افزایش‌یافته و دامنه تغييرات عملكرد ماده خشك اين گياه درکشت خالص و مخلوط از 5/94 تا 2/26 تن در هكتار متغير بود. درعین‌حال ميانگين بازده ماده خشك اين گياه در دوره زماني طولاني از 3 تا 1/5 تن در هكتار در نوسان بود.
انتخاب گونه ارقام زراعي، مقدار و نسبت‌های بذر در رقابت بين گياهان مورد كشت درکشت هاي مخلوط تأثیرگذار بوده و از عوامل مهم براي دست‌یابی به توليد علوفه با عملكرد و كيفيت بالا به شمار می‌آیند. در شرايط آبي مناطق سرد كشور، كشتمخلوط اين گياه با يكي از ارقام جو با تيپ رشد بينابيني و يا بهاره نظير جو رقم ماكويي و در شرايط ديم با ارقام جو آبيدر و سهند مناسب می‌باشد. در مناطق معتدل نيز لازم است، كشت پاييزه نخود علوفه‌ای، مخلوط با ارقام جو تيپ زمستاني انجام گيرد. براي دستيابي به توليدمطلوب بذر نخود علوفه‌ای در شرايط كشت آبي و ديم، نسبت كشت 75% نخود علوفه‌ای + 25% جو مناسب است. بوجاري و جداسازی بذور حاصل از كشت مخلوط اين گياه با جو به‌وسیله دستگاه‌های بوجاري غلات به سهولت انجام میشود، درحالی‌که درکشت مخـلوط با گندم، جداسازی بذور به‌سختی صورت می‌گیرد.
کشت نخود علوفه ای به عنوان كود سبز:
در حال حاضر در مناطق سرد كشور، الگوهاي رايج كشت، فاقد گياهي به نام كود سبز بوده و زراعت پاييزه گندم، جو و كلزا با محـصولات بهاره، نظيرِ لوبيـا، آفتابگردان، سیب‌زمینی، پيـاز و ساير محصـولات سبـزي و صيـفي در تناوب قرار می‌گیرند. ترويج كشت گياهان علوفه‌ای یک‌ساله به‌عنوان كود سبز و در جايگزيني با زراعت‌های اصلي، به دليل اشغال زمين زراعي به مدت یک‌فصل زراعي و وجود محصولات رقيب و هم‌چنین اقتصادي نبودن توليد آن، مورد استقبال زارعين قرار نمی‌گیرد. ظرفیت‌های خالي موجود بعد از برداشت گندم و جو، بستر و فرصت مناسبي را براي توليد اقتصادي كود سبز فراهم می‌آورد. با توجه به اينكه زمـان برداشت گنـــدم، جو و كلزا در اين منـــاطق از نيمه اول تير لغــايت نيمه اول مردادماه به طول می‌انجامد، در چنين شرايطي به دليل محدوديت طول فصل رشد و احتمال خسارت سرما، امكان كشت دوم مقدور نیست. به همين علت كشاورزان پس از شخم زدن چنين زمین‌هایی، آن را تا زمان كشت پاييزه به‌صورت آيش تابســـتاني و يا تا زمان كشت محصولات بهـــاره به‌صورت نكاشت يا آيش زمستاني رها می‌نمایند. بخشي از كشاورزان نيز باهدف آماده‌سازی سریع‌تر بستر بذر براي زراعت بعدي، بقاياي كاه و كلش مزارع را سوزانده و با اين عمل اشتباه از برگشت مقادير متنابهي از مواد آلي به خاك كه در بهبود خواص فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك نقش اساسي دارند، جلوگيري می‌نمایند. نخود علوفه‌ای گياهي است كه به دليل كوتاهي طول دوره رويشي، ترد و آبدار بودن اندام‌های هوايي، تحمل به سرما و خشكي، نياز كم به نهاده‌های كشاورزي از قبيل كود و آب، در اين مناطق بعد از برداشت گندم، جو و كلزا و در مناطق معتدل بعد از برداشت برنج می‌تواند به‌عنوان كشت دوم وارد تناوب زراعي شود و علوفه‌ی حاصل از آن در مرحله 50 درصد گل‌دهی ( نيمه دوم مهرماه در مناطق سرد و نيمه دوم اردیبهشت‌ماه در مناطق معتدل سرد) به‌عنوان كود سبز جهت افزايش مواد آلي و حاصلخيزي خاك مورداستفاده قرار گيرد. ميانگين عملكرد علوفه‌تر اين گياهان در صورت كشت در فضاهاي خالي مزرعه از 25 تا 15 تن در هكتار متغير بوده كه معادل توليد 10-7/5 تن كود دامي می‌باشد. با كشت اين گياه به‌عنوان كود سبز علاوه بر بازيافت ضايعاتحاصل از ريزش گندم، جو و پسماند كاه و كلش، به كنترل زراعي علف‌های هرز نيز كمك شاياني می‌گردد.
بقاياي گياهي نخود علوفه‌ای به دليل ذخیره‌ی نيتروژن زياد و پايين بودن نسبت كربن به نيتروژن در مقايسه با غلات دانه‌ریز، در خاك سريع تجزیه‌شده و با آزادسازي عناصر غذایی، بخش عمده‌ای از نياز نيتروژني وساير عناصر غذايي موردنیاز گياهان بعدي در تناوب را تأمین می‌نماید. میکروارگانیسم‌های خاك، از بقاياي اين گياه به‌عنوان منبع انرژي و غذايي استفاده نموده و با توليد گازکربنیک، تركيبات معدني و مولکول‌های آلی، در توليد هوموس خاك نقش مؤثری ايفا می‌نمایند. مقدار تثبيت نيتروژن توسط اين گياه با توجه به نوع رقم، زمان كاشت، تراكم گياه، روش كاشت و شرايط محيطي ( كشت آبي و ديم) از 220 تا 35 كيلوگرم در هكتار متفاوت می‌باشد.
کشت نخود علوفه ای به عنوان گياه پوششي:
مزيت و كاربرد ديگر گياه نخود علوفه‌ای، استفاده از آن به‌عنوان گياه پوششي می‌باشد. منظور از گياهان پوششي، استفاده از گياهان زراعي براي پوشاندن خاك و محافظت آن در برابر فرسايش آبي و بادي است. كشت گياه زراعي پوششي، نظیر نخود علوفه‌ای پس از برداشت محصولات اصلي در تابستان و پاييز در مناطق سرد و معتدل، پوشش زمين را در طول فصول تابستان، پاييز و زمستان تأمین می‌نمایند. اين گياه با حفاظت سطح خاك از برخورد قطرات باران، به حداقل رساندن رواناب و جلوگيري از فرسايش، به حاصلخيزي پايدار خاك كمك كرده، ساختمان و خصوصيات فيزيكي خاك ازجمله دانه‌بندی، خلل و فرج و نفوذپذیری آن را بهبود می‌بخشند. به دليل حجم، گستردگي و عمق نفوذ ريشه نخود علوفه‌ای، مواد غذايي اضافي و عناصر غذايي محلول در اعماق خاك توسط ريشه اين گياه جذب و از تلفات مواد غذايي و آبشویی آن‌ها در خاك جلوگيري میشود. به دليل داشتن اين خصوصيات می‌توان از اين گياه به‌عنوان "گياه تله" نيز استفاده نمود.
كنترل علف‌های هرز در کشت نخود علوفه ای:
نخود علوفه‌ای را می‌توان در آيش دیم‌زارها ( در تناوب با غلات )، كشت جايگزين آيش تابستاني در مناطق سرد ( بعد از برداشت گندم، جو و كلزا )، كشت جايگزين آيش زمستاني در مناطق معتدل ( بعد از برداشت برنج و يا كشت دوم ذرت علوفه‌ای ) كشت نمود. شيوه كاربرد اين گياه به ویژگی‌های زراعي نخود علوفه‌ای و محدودیت‌های شرايط آب و هوايي در طول دوره رويش گياه بستگي دارد. با كشت گياه نخود علوفه‌ای در شرايط آيش تابستاني، بذور حاصل از ريزش گندم و جو و علف هرز هم‌زمان با اين گياه سبز شده و ضمن بازيافت اين ضايعات و پاك كردن زمين از بذور علف‌های هرز براي زراعت بهاره، ظرفیت‌های جديدي براي توليد اقتصادي كود سبز و كنترل زراعي علف‌های هرز فراهم می‌گردد. در اين روش مديريت مزرعه، نخود علوفه‌ای و غلات دانه‌ریز سبز شده، به‌واسطه سایه‌اندازی، كاهش دماي خاك، تغيير رطوبت خاك، تغيير در ميزان نور دريافتي، ايجاد موانع فيزيكي، جوانه‌زنی و رشد علف‌های هرز را تحت تأثیر قرار داده و وزن تر و خشك علف‌های هرز را كاهش می‌دهد. در یک بررسي سه‌ساله، ميانگين عملكرد وزن خشك علف هرز در کرت‌های كشت نخود علوفه‌ای (0/75 تن در هكتار) 55 درصد كمتر از کرت‌های شاهد ( 1/65 تن در هكتار ) حاصل شد كه نقش كشت نخود علوفه‌ای را در كنترل علف‌های هرز نشان می‌دهد.
ازآنجایی که نتايج مطالعات متعدد گوياي برتري كشت مخلوط نخود علوفه‌ای با غلات دانه‌ریز در مقايسه با كشت خالص آن ازلحاظ عملكرد ماده خشك است، در اين روش مديريت مزرعه به دليل وجود ضايعات حاصل از ريزش غلات، ديگر نيازي به خريد بذر گندم و جو و اختلاط آن با اين گياه نبوده و اين موضوع يكي ديگر از مزاياي اقتصادي بودن كشت اين گياه در شرايط آيش تابستاني محسوب میشود. زمان برداشت اين گياه باهدف كود سبز يا علوفه يكي از نكات حائز اهميت در مديريت كشت اين گياه بوده و مناسب‌ترین زمان آن مرحله پنجاه‌درصد گلدهي نخود علوفه‌ای می‌باشد. تأخیر در برداشت نخود علوفه‌ای باانگیزه دستيابي به عملكرد علوفه بالا، احتمال بالغ شدن بذور علف‌های هرز و ريزش مجدد آن‌ها را در سطح مزرعه در بردارد.
زمان كشت، روش كشت، ميزان بذر و نسبت‌های مخلوط اين گياه با گندم يا جو از عوامل مديريتي مهم در كارايي اين گياه براي كنترل علف‌های هرز به شمار می‌آیند. زمان كشت به شرايط آب و هوايي منطقه و گونه يا واريته گياه نخود علوفه‌ای بستگي دارد. درصورتی‌که نخود علوفه‌ای با ردیف‌کار كشت شود، بذرها در عمق دلخواه قرارگرفته، جوانه‌زنی بذر و استقرار گیاه چه آن‌ها سریع‌تر صورت می‌گیرد. درکشت رديفي اگر فاصله ردیف‌ها كمتر باشد، هم‌پوشانی بوته‌ها سریع‌تر ایجادشده، درنتیجه با سایه‌اندازی مانع از رشد علف‌های هرز در بين ردیف‌ها میشود. به دليل اينكه درکشت دست پاش بذرها در عمق‌های غیریکنواخت قرار می‌گیرند، درصدي از آن‌ها قبل از جوانه زدن از بين می‌روند. به همين علت ميزان بذر مصرفي براي كشت بايد اندكي بیش‌ازحد معمول باشد. درکشت دست پاش به دليل غیریکنواختی عمق بذرها، بوته‌ها رشد يكنواخت و مطلوبي نخواهند داشت.
نتايج مطالعات انجام‌شده در شرايط ديم نيز موفقيت كشت مخلوط اين گياه را در کنترل علف‌های هرز نشان داد. وزن خشك علف‌های هرز در کرت‌های كشت خالص و مخلوط نخود علوفه‌ای به ترتيب 33/6 و 73 درصد كمتر از شاهد بود. وزن خشك علف‌های هرز در نسبت كشت مخلوط 50% نخود علوفه‌ای و 50 % جو، 146 درصد كمتر از كشت خالص نخود علوفه‌ای بود. دليل پايين بودن وزن خشك علف هرز درکشت مخلوط را می‌توان به‌سرعت زياد جوانه‌زنی و رشد سريع ريشه و اندام‌های هوايي جو در مراحل اوليه رشد در مقايسه با نخود علوفه‌ای و علف هرز نسبت داد. اين خصوصيات رشد سبب میشود كه گياه جو از منابع موجود مانند نور، آب و عناصر غذايي به نحو مطلوبي استفاده نمايد و با ايجاد سایه‌انداز، رشد علف‌های هرز و گياهان علوفه‌ای را محدود سازد. درکشت مخلوط در اثر کاهش وزن خشك علف‌های هرز، كيفيت علوفه افزايش می‌یابد.
عامل مؤثر در كنترل علف‌های هرز در شرايط كشت پاييزه نخود علوفه‌ای در مناطق معتدل، استقرار مطلوب اين گيـــاه در پاييز می‌باشد. درکشت پاييزه چون دوره رشـــد و نمــو كوتاه بوده و هوا به‌سرعت به سردي می‌گراید، ضروري است عمليات تهيه زمين بدون وقفه انجام گيرد و يا اينكه بدون انجام عمليات خاک‌ورزی با استفاده از ردیف‌کار گندم آبي، نخود علوفه‌ای در داخل بقاياي گندم و جو كشت شود. جوانه‌زنی و استقرار مطلوب اين گياه در پاييز از پیش‌شرط‌های مهم در افزايش كمي محصول، زمان رسيدگي و كنترلعلف‌های هرز به شمار می‌آید. استقرار مطلوب گياه در پاييز، تأثیر بيشتري در كنترل علف‌های هرز خواهد داشت.
آفات و بیماری‌های گياهي نخود علوفه‌ای:
سوسك نخود، آفت مهم نخود علوفه‌ای است كه در تمام مناطق كشت اين گياه انتشار دارد. حشره كامل اين آفت سوسكي است به طول 5/5 - 3/5 میلی‌متر و به رنگ قهوه‌ای تيره با نقاط خاكستري يا سفيد می‌باشد.حشره ماده تخم خود را روي غلاف نخود علوفه‌ای می‌گذارد و روي آن را با يك ماده لعابي شفافي كه به‌مرور سخت میشود و تخم را حفاظت می‌نماید می‌پوشاند. لارو آفت پس از خروج از تخم غلاف را سوراخ كرده و وارد بذر میشود. سوراخ محــل ورود لارو روي غلاف، مانند لكه كوچك و سياهي ديده میشود. در حرارت 20-18 درجه سانتي گراد دوره رشد و نمو لارو 45 - 33 روز طول می‌کشد.
لارو سوسك، از بذر نخود علوفه‌ای تغذيه كرده و باعث كاهش ارزش غذايي آن می‌گردد. لاروها ممكن است ضمن تغذيه حدود یک‌پنجم وزن اصلي بذر را مصرف كنند. براثر حمله آفت به بذر، قوه ناميه آن از بين می‌رود. در اوايل ورود لارو به داخل بذر، خسارت آن نامحسوس می‌باشد ولي به‌تدریج با تغذيه از بافت و مواد ذخیره‌ای بذر خسارت آن شديد و درنهایت لارو در داخل بذر به شفيره تبديل می‌گردد. در حرارت 20 – 18 درجه سانتي گراد، مرحله شفيرگي اين آفت 14 - 8 روز بوده و سپس به حشره كامل تبديل میشود. حشره كامل تا بهار سال بعد در داخل حفره بذر باقي می‌ماند. اين حشره در سال فقط يك نسل دارد. براي مبارزه شيميايي عليه اين آفت، مزرعه نخود علوفه‌ای در زمان به گل رفتن بوته‌ها با سموم حشره‌کش مؤثر سم‌پاشی میشود. براي ضدعفوني بذور نخود از قرص‌های فستوكسين به مقدار 20 - 10 قرص براي هر تن محصول و يا از گاز متيل بروميد استفاده میشود.
در مزارع نخود علوفه‌ای چندين بيماري به‌صورت لکه‌ای مشاهده‌شده است. بيماري برق‌زدگی، پژمردگي فوزاريومي و سفيدك پودري ازجمله آن‌هاست. اين بیماری‌ها در سال‌های پرباران و در شرايط رطوبتي در بعضي از مزارع مشاهده میشود ولي حضور و خسارت آن‌ها به دليل برداشت زودهنگام علوفه، قابل‌ملاحظه و اقتصادي نیست. اصلاح و انتخاب ارقام متحمل به بیماری‌های گياهي از اهداف و اقدامات مهم در پيشگيري و كنترل بیماری‌های گياهي است.
ارزش غذايي نخود علوفه‌ای:
در بسياري از مناطق دنيا، نخود علوفه‌ای به‌صورت چراي مستقيم، علوفه‌ی سبز، علوفه‌ی خشك، كاه (خالص يا مخلوط با كاه غلات ) و دانه مورداستفاده قرار می‌گیرد. اين گياه غني از فسفر، كلسيم بوده و منبع خوبي از ویتامین‌ها مخصوصاً ويتامين A و D می‌باشد. در كشور ما به دلايل عدم شناخت كافي از ویژگی‌های زراعي، تركيبات شيميايي و ارزش غذايي اين گياه و همچنين عدم آشنايي با جايگاه واقعي آن در تناوب‌های زراعي رايج كه ازنظر اقتصادي براي كشاورزان و دامداران مقرون‌به‌صرفه باشد، از علوفه و دانه اين گياه در تغذيه و طيور به‌طور محدود استفاده میشود. نتايج تجزيه شيميايي انجام‌شده در موسسه تحقيقات علوم دامي بر روي نمونه‌های علوفه خشك و دانه اين گياه ازنظر مواد آلی، معدني و قابليت هضم، كه از شاخص‌های مهم تعيين كيفيت علوفه و دانه به شمار می‌آیند، اهميت اين گياه را به‌عنوان مواد خوراكي باارزش آشكار ساخته است.
بر اساس اطلاعات انجام‌شده مقادير پروتئين خام، الياف خام، كلسيم، فسفر، روي، قابليت هضم ماده خشك، در علوفه و دانه نخود علوفه‌ای بيشتر از جو بوده ولي ازنظر ميزان عناصر کم‌مصرف مانند مس، منگنز، آهن كمتر از جو می‌باشد. با توجه به مزاياي كشت مخلوط اين گياه با جو ازنظر عملكرد ماده خشك، پروتئين خام و توليد نيتروژن در مقايسه با كشت خالص اين دو گياه، تركيب علوفه حاصل از كشت مخلوط می‌تواند به‌عنوان يك غذاي مكمل و باارزش در تغذيه دام مورداستفاده قرار گيرد. به‌طورکلی مخلوط علوفه جو و نخود علوفه‌ای در مقايسه با علوفه خالص آن‌ها، از مواد معدني، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و کربوهیدرات‌های كافي برخوردار بوده و به دليل ارزش غذايي بالا، با رغبت و اشتهاي بيشتري توسط دام مصرف میشود. تعادل عناصر غذايي در تركيب علوفه جو و نخود علوفه‌ای، می‌تواند نقش مهمي را در افزايش فراورده‌های دامي ايفا نمايد. دانه نخود علوفه‌ای را می‌توان به‌عنوان منبع و مکمل‌های پروتئيني توليد داخل كشور، جايگزين مواد خوراكي وارداتي نموده و در تغذيه طيور مورداستفاده قرارداد.
كاهش آلاینده‌های محیط زیست با کشت نخود علوفه ای:
در مزارع تحت كشت نخود علوفه‌ای باهدف توليد علوفه، آفت بخصوصي كه بتواند از اندام‌های هوايي اين گياه تا مرحله 50% گلدهي، تغذيه و به آن آسيب وارد نمايد گزارش نگرديده است. بنابراين نيازي به سم‌پاشی در اين مزارع نبوده و علوفه‌ی حاصل از اين گياه عاري از هرگونه بقاياي سموم نباتي می‌باشد. بهدليل عدم كاربرد سموم شيميايي، علوفه‌ی حاصل از اين گياه از كيفيت مطلوبي برخوردار بوده و يك غذاي سالم در تغذيه دام محسوب می‌گردد. در صورت تعليفدام با علوفه‌ی خشكاين گياه، فراورده‌های داميمانند شير، گوشت و لبنيات نيز سالم و عاري از تركيبات سموم نباتي بوده، در تهيه و تأمین غذاي سالم و سلامتي انسان تأثيرگذار می‌باشد. با كشت مخلوط و استفاده از نخود علوفه‌ای، علاوه برافزایش تنوع كشت، در چرخه‌ی زندگي آفات و بیماری‌های گياهي اختلال ايجاد میشود. در اين روش مديريت مزرعه رشد علف‌های هرز کنترل‌شده و در پي آن مصرف علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها كه از منابع مهم آلودگي آب، هوا و خاك به شمار می‌آیند كاهش می‌یابد. همچنين با بازيافت پسماند و ضايعات حاصل از ريزش گندم و جو، اثرات زیان‌بار ناشي از آتش زدن مزارع و مخاطراتناشي آلودگي هوا از بين می‌رود.
چالش‌های استفاده از گياه نخود علوفه‌ای در نظام‌های زراعي:
تأثيرات گياه نخود علوفه‌ای بر اكوسيستم مزرعه، به شرايط آب و هوايي، نوع و ميزان مواد آلي خاك و مديريتكشت اين گياه بستگي داشته و در مناطق مختلف و در سیستم‌های تناوبي گوناگون با يكديگر متفاوت می‌باشد. اگرچه در دهه اخير، تحقيقات نسبتاً زيادي درزمینهٔ تبيين جايگاه كشت گياه نخود علوفه‌ای در سیستم‌های زراعي در بسياري از كشورهاي اروپايي به‌ویژه آمريكا و استراليا انجام‌شده و نتايج آن به‌وسیله كشاورزان اين كشورها مورداستفاده قرار می‌گیرد، ولي در ايران بررسی‌های بسيار محدودي در اين زمينه صورت گرفته است. بنابراين لازم است درزمینهٔ هاي نژادي، زراعي و كاربرد دانه و علوفه این گياه در تغذيه دام و طيور تحقيقات دامنه‌داری صورت پذيرد. از طرفي بسياري از فواید كود سبز، درازمدت بوده و در کوتاه‌مدت تنها برخي از آن‌ها نمود پيدا می‌کنند، ازاین‌رو ممكن است كشـاورزان به اسـتفاده از آن راغب نباشـند. به‌ویژه اينكه، در حال حاضر انواع کودهای شيـميايي، علف‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش در بازار عرضـه می‌شوند كه به‌وسیله آن‌ها نياز گياهان به عناصر غذایی، كنترل علف‌های هرز، آفات و عوامل بیماری‌زای گياهي در کوتاه‌مدت ميسر می‌گردد. از سویي، كشاورزان اجازه كار كه مالك مزرعه نمی‌باشند رغبت و انگیزه‌ای براي استفاده از اين گياه به‌عنوان كود سبز باهدفتأمین منافع درازمدت ندارند. عدم اطلاع از مزايا و نحوه‌ی به‌کارگیری اين گياه در سیستم‌های زراعي موجود، از ديگر موانع چالش زا درزمینهٔ توسعه كشت اين گياه به شمار می‌آید.
نتیجه‌گیری:
فوايد و مزیت‌های كشت گياه نخود علوفه‌ای در شرايط آيش تابستاني، آيش زمستاني و آيش دیم‌زارها:
1- به‌طور متوسط در شرايط آيش تابستاني و زمستاني 5-3 تن در هكتار علوفه‌ی خشك و 3 - 1/5 تن علوفه خشك در شرايط ديم توليد میشود.
2- دركشت مخلوط نخود علوفه‌ای با جو، ماده‌ی خشك اضافي و ميزان بالایی از نيتروژن و پروتئين خام در مقايسه با كشت خالص آن توليد میشود.
3- دركشت مخلوط نخود علوفه‌ای در شرايط ديم و آیش‌های فصلي علف‌های هرز به‌طور محسوس كنترل میشود و از وقت، نيروي كار و زمين به‌طور بهينه استفاده‌شده و ميزان بهره‌وری از اراضي افزايش می‌یابد.
4- در صورت برگرداندن علوفه‌ی حاصل از كشت اين گياه به خاك به‌عنوان كود سبز، مواد آلي خاك افزايش می‌یابد.
5-با تثبيت بيولوژيكي نيتروژن، ميزان مصرف کودهای شيميايي در مزارع كاهش می‌یابد.
6- اين گياه به دليل داشتن ریشه‌های نافذ، از باقی‌مانده‌ی كودهاي شيميايي مصرفي در مزارع گندم و جو استفاده نموده و در كاهش ميزان آبشويي و آلودگي آب‌های زیرزمینی مؤثر می‌باشد.
7- با پوشش كامل سطح مزرعه، فرسايش بادي و آبي خاك به‌طور محسوس كاهش می‌یابد.
8- با ايجاد محیط‌زیست سالم براي موجودات زنده، به افزايش تنوع زيستي كمك میشود.
9- بستر مناسبي براي اشتغال بيشتر، رشد و ثبات جوامع روستايي فراهم می‌آید.
10- با بهبود خصوصـيات فـيزيكي و شيـميايي خاك، نفوذپذیری خاك نسـبت به آب افزايش می‌یابد.
11- به دليل توليد علوفه اضافي، زمینه‌ی مناسبي براي جلوگيري از تخريب مراتع فراهم میشود.
12- پروتئين و مواد معدني موجود در اين گياهان سبب افزايش كيفيت علوفه در جيره غذايي دام‌ها می‌گردد.
جهت دریافت مشاوره رایگان و اطلاع از قیمت بذر نخود علوفه ای به قسمت تماس با ما مراجعه فرمایید
