در این مقاله به نحوه طبقه بندی بذر از دیدگاه موسسه ثبت و گواهی بذر و نهال میپردازیم:
هدف اصلی گواهی بذر، حفظ صفات ژنتیکی و خلوص بذررقم های اصلاح شده محصولاتی است که مشخصات بهتری نسبت به محصولات مشابه خود دارند. بنابراین الگوی کلی گواهی بذر،از اصلاح یک واریته جدید تا امکان بهره برداری اقتصادی از آن توسط کشاورز بر اساس قوانین CSGA را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:
۱-بذر اولیه یا اصلاح گر (Breeder Seed ) یا ( Nucleus ):
بذر اولیه به بذر و سایر اندامهای رویشی گیاه اطلاق می شود که زیر نظر مستقیم به نژادگر و با نظارت متخصصین اصلاح نباتات تولید می شود. دارای برچسب سفید رنگ بوده و مقدار آن بسیار ناچیز است و برای تولید بذر پایه مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی از مواقع نگهداری و ذخیره بذر اولیه چندان آسان نمی باشد مانند تهیه بذر هیبرید اولیه است. زیرا در صورت احتیاج مجدد به بذر اولیه بایستی لاین ها خالصی که در تهیه بذر هیبرید بکار برده می شوند کشت شوند و بذر هیبرید اولیه تولید شود.
۲- بذر پایه یا سوپر الیت ( Foundation Seed ) یا (Super Elite ) :
اولین بذری است که از کشت بذر اولیه تولید می گردد. این بذر، زیر نظر اصلاح کننده یا مؤسسه مربوط ازدیاد می شود و مزرعه ازدیادی به مساحت ۲ یا ۳ هکتار است. کشت بذر پایه ممکن است چندین بار تکرار شود بدین معنی که از بذر پایه دوباره تولید گردد. بذر پایه دارای برچسب کارت سفید رنگ است. مقدار آن کم است و برای تولید بذر ثبت شده بکار می رود.
۳-بذر ثبت شده یا مادری (Registered Seed) یا(EGIT) :
بذری است که از تکثیر بذر پایه بدست می آید. این بذر، با نظارت کارشناسان بذر تولید می شود. بذر ثبت شده ممکن است چندین بار تهیه شود. بدین معنی که از بذر ثبت شده دوباره بذر ثبت شده تهیه گردد. هدف از این مرحله افزایش مقدار بذر قبل از تولید بذر، گواهی شده می باشد. بذر ثبت شده به عنوان بذر تجاری در نظر گرفته نمی شود. بعضی از مؤسسات تهیه بذر گواهی شده مرحله تهیه بذر ثبت شده را حذف می نمایند. این نوع از بذر را با برچسب یا کارت ارغوانی رنگ مشخص می کنند.
۴- بذر گواهی شده (Cerified seed) :
بذرگواهی شده در حقیقت نتایج بذر، پایه و یا بذر ثبت شده است.و آخرین محصول برنامه گواهی آن می باشد و در سطح وسیعی انجام وی گیرد و معمولاً به عهده مؤسسات مربوط و یا کشاورزان خبره محول می شود. بذر، گواهی شده بایستی دارای خصوصیاتی باشد که توسط مؤسسات گواهی کننده بذر تعیین شده است. این بذر دارای برچسب یا کارت آبی رنگ است و به بذر و دقه آبی معروف می باشد. به مقدار فراوان و برای تولید انبوه محصولات زراعی قابل دسترس می باشد.
گردآوری و تدوین: مهندس رامین کریمی دهکردی